Rozwój motoryczności ludzkiej w ontogenezie

1.      Motoryczność okresu noworodkowego i poniemowlęcego:

Ø  Odruchy wrodzone ( bezwarunkowe ), charakteryzuje je niezawodność, niezmienność, natychmiastowość występowania: wydzielanie śliny, zwężanie źrenicy, odruch oddychania, ziewanie, czkanie, odruch Babińskiego ( po podrażnieniu odpowiedniej okolicy stopy, następuje wyprost palucha i rozstawienie pozostałych palców), odruch Moro – ( w momencie gwałtowniejszych bodźców dziecko wykonuje rączkami i nóżkami ruch obejmujący ). Rezultatem uczenia się motorycznego i II układu sygnałowego czyli bardziej złożonych bodźców ze świata zew. Odruchy bezwarunkowe stają się warunkowymi.

Ø  Ruchy błędne – mają  nikły związek  z otaczającą rzeczywistością, są: nieskierowane na cel, nieskoordynowane, czyli nieskładne, nie powiązane między sobą, nieopanowane, czyli dokonujące się mimo woli, bez świadomości i zamiaru ich wykonania.

Ø  Ruchy sensomotoryczne – powstają w wyniku celowego, powiązania bodźców sensorycznych z motorycznymi w efekcie wytworzenia wyższego pietra uwarunkowań. 

Ø  Ruchy lokomocyjne – unoszenie głowy i ramion, różne formy siadania, pełzanie, raczkowanie, względnie samodzielny chód

Ø  Ruchy manipulacyjne – tzw. mała motoryka, wyróżniamy w niej etapy: wyłącznie odruchu zamykania dłoni, reakcję ruchową obejmującą prawie całe ciało na widok przedmiotu, ukierunkowane bezpośrednio na cel działanie kończyn dolnych.

Ø  Faza rozwoju lokomocyjnego i wyprostowanej pozycji ciała – z punktu widzenia motoryczności okres niemowlęctwa kończy się z chwilą rozpoczęcia względnie samodzielnego chodzenia.

2.      Motoryczność wieku poniemowlęcego i przedszkolnego

Jest to okres tzw. ciągłego zmagania się ze środowiskiem zewnętrznym. Chód może się już odbywać w zróżnicowanych płaszczyznach, zaczynają występować kontrolne formy biegu, kształtują się pierwsze samoobsługi oraz pojawiają się umiejętności skoków i rzutów. Dziecko zaczyna nosić różne przedmioty co związane jest z doskonaleniem równowagi, a więc umiejętnością balansowania swoim ciałem.

W okolicy 16 – 18 miesiąca życia uwidacznia się możliwość pokonywania drobnych przeszkód. W trzecim roku życia obserwuje się początki tworzenia kombinacje np. biegu i skoku oraz chwytu i rzutu, co jest przyczyną zaawansowanej motoryczności zabawowo – sportowej.

            Rozwój motoryki w tym okresie jest ściśle związany z opanowaniem mowy i stopniowym przechodzeniem od myślenia konkretno – obrazowego do abstrakcyjnego. Na przełomie 2 i 3 roku życia pojawiają się praksje, czyli ruchy celowe, zgodne z przeznaczeniem przedmiotu.

           

            Z uwagi na dość szeroki zasób i doskonałość wielu umiejętności ruchowych wiek około 5 roku życia bywa nazywanym „złotym okresem motorycznym” lub „ pierwszym apogeum motorycznym”. Harmonia proporcji morfologicznych oraz dojrzewania OUN i charakterystyczna równowaga pod względem rozwoju psychicznego sprawiają, że ruchy dziecka w tym okresie są szczególnie celowe, swobodne, płynne i przyjemne dla oka.

            Można przyjąć, że o ile w okresie niemowlęcym występował najszybszy w całej ontogenezie człowieka rozwój fizyczny, to w tym czasie występuje wyjątkowy przyrost w zakresie koordynacji ruchów.

            Dzieci z dużym powodzeniem uczą się jeździć na łyżwach, nartach, rowerze, zaczynają pływać. Mimo to mają problemy z czynnościami wymagającymi znaczniejszej precyzji ruchów rąk np.: zapinanie guzików, sznurowanie butów, samodzielne jedzenie. Powodem tego jest nie w pełni zakończony proces inerwacji. Zjawisko to wykorzystuje się w konstruowaniu testów dojrzałości szkolnej.

3.      Motoryczność okresu młodszego szkolnego:

Okres ten zaczyna się z chwilą przekroczenia przez dziecko progu szkoły. Wstrząs związany z nagłą zmianą warunków życia nie pozostaje bez wpływu dla rozwoju motoryki. Zauważamy koniec procesu inerwacji mięsni rąk oraz postępującą ossyfikację szkieletu. Wg. Przewędy u dzieci w pierwszych klasach szkoły podstawowej obserwujemy: dość bogatą formę prostych czynności ruchowych ( ruchy są na ogół harmonijne, rytmiczne, płynne, elastyczne ), małe wyrobienie cech, z wyjątkiem dużej gibkości oraz znacznej zwinności, a nieraz swoistej szybkości, rozumienie treści ruchów, co pozwala w ćwiczeniach przejść z zabawowych i zadaniowych form nauki na formy ścisłe, wzbogacenie, zwiększenie siły działania i różnorodności motywów podejmowania czynności ruchowych, których wykorzystanie pozwala pedagogowi kształtować zainteresowania ruchowe ucznia.

W przebiegu tego okresu doskonałą i wzbogacające są takie formy ruchu jak: skoki, rzuty, zwisy, podpory, chwyty, wspinania. Tworzą się różnorodne kombinacje motoryczne.

Okres wczesny szkolny sprzyja dynamicznemu rozwojowi wszelkich zdolności motorycznych. Z badań przeprowadzonych przez Denisiuka wynika, że szczególnie wzrasta w tym okresie zwinność.

Dymorfizm płciowy w motoryce, chociaż już wyraźnie zaznaczony, nie jest jeszcze tak silny, jak w późniejszych okresach życia. Chłopcy wykazują widoczną przewagę w szybkości biegu, rzutach i skokach, a dziewczęta w gibkości oraz zręczności manualnej.

W końcowym etapie okresu wczesnoszkolnego tj. u dziewcząt ok. 10-11 r ż i chłopców ok. 12-13 r ż następuje faza wyjątkowej łatwości przyswajania sobie nowych ruchów o dość skomplikowanej strukturze określana jako „drugie apogeum w rozwoju motoryczności”, czy też „ okresem dziecka doskonałego”

Optymalny wiek nauczania ruchów w okresie młodszym szkolnym kończy się zwykle wraz a pojawieniem się pierwszych wyraźnych symptomów dojrzewania.

4.      Motoryczność okresu pokwitania i młodzieńczego:

W okresie dojrzewania burzliwe przemiany zachodzą w ustroju. Procesy te nie omijają sfery motoryki. W niej znajdują swoje odbicie: bogate życie emocjonalne, dojrzewanie procesów hamowania i pobudzania w ośrodkach nerwowych, zmiany w równowadze fizjologicznej, intensywny wzrost morfologiczny i zmiany proporcji całego ciała. Obserwowane równoległe zjawisko skoku pokwitaniowego oraz nagłe przemieszczanie się środka ciężkości ciała ku górze powodują istotne zmiany jakościowe w motoryce.

      Widoczne zmiany ontogenetyczne obserwujemy w zdolnościach siłowych ( siła względna ) i szybkościowych. Wraz ze wzrostem masy, wysokości i proporcji ciała zmieniają się stosunki tych parametrów do wielkości siły bezwzględnej. W związku z tym zarówno dziewczęta, jak i chłopcy mają trudności z ćwiczeniami. Przemiany zachodzące w ustroju, związane ze zdolnością wykorzystywania energii z rozpadu wysokoenergetycznych związków fosforowych, coraz sprawniejsza inerwacja mięsni, doskonalenie ośrodków korowych, rozwój tkanki mięśniowej, mają wpływ na wzrost poziomu zdolności szybkościowych w tym okresie. Ogólnie przyjmuje się, że szybkość w okresie pokwitania nie ulega jakimś wydatnym zakłóceniom, jedynie u dziewcząt w niektórych testach obserwuje się tendencję do stabilizacji wyników, co zdaje się mieć jednak związek raczej z kształtowaniem typowej sylwetki kobiecej, niż znajdować uzasadnienie w jakichś wyraźnych zakłóceniach w mechanizmach koordynacji ruchowej.

      Ocena zmian jakie zachodzą w zakresie zdolności wytrzymałościowych, nie jest łatwa. Do 11 roku życia dziewczęta uzyskują wyniki słabsze od chłopców o około 15 %, a później różnica ta dochodzi do 30%. Jednak przez pewien czas wytrzymałość utrzymuje się na zbliżonym poziomie. Rozpatrując wytrzymałość ze względu na jej fizjologiczne podłoże, czyli wydolność, to można sądzić, ze wartość wyników z podstawowych testów wydolnościowych są zawsze wyższe u chłopców i to u nich właśnie czynnik wieku w ogóle nie wpłynął na wartość opisywanej cechy funkcjonalnej.

      Ważnym miernikiem rozwoju motorycznego tego okresu jest poziom zdolności zwinnościowych. Wyniki badań wykazały, że chłopcy w przedziale wiekowym 7-10 lat bardzo szybko poprawiają swoje wyniki. Proces ten zauważalny jest aż do wieku 18 lat, lecz w wolniejszy sposób. Dziewczęta natomiast po widocznych poprawach wyników w wieku 12-15 lat wykazują tendencję do stagnacji poziomu mierzonej zdolności.

      Proces dojrzewania wpływa niewątpliwie na rozchodzenie się linii rozwojowych motoryczności, charakterystycznych dla kobiety i mężczyzny. W okresie młodzieńczym cechy i zdolności, wzmocnione dalszym dość intensywnym wzrastaniem ciała, rozwojem muskulatury, hormonalnym przestrojeniem ustroju, powrotem do równowagi między procesami pobudzania i hamowania oraz rozwojem wegetatyki, stwarzają wszelkie dochodzenia w działaniach motorycznych do najwyższych osiągnięć. Pod koniec okresu młodzieńczego zachowanie ruchowe ma już niemal wszelkie istotne właściwości w pełni dojrzałej motoryczności kobiety i mężczyzny.

Diagnozowanie sprawności motorycznej

Typy skal pomiarowych:

Ø  Nominalna – podział badanych na różne kategorie ze względu na pewne cechy np. uprawiana dyscyplinę na – koszykarzy, kajakarzy, tenisistów i sprawdzenie różnic w zdolnościach szybkościowych pomiędzy tymi dyscyplinami.

Ø  Porządkowa – uporządkowanie badanych należących do pewnej kategorii ze względu na stopień, w jakim posiadają określoną cechę np. można sklasyfikować zawodników uprawiających określoną dyscyplinę ze względu na klasę sportową lub mistrzowską, pierwszą, drugą

Ø  Interwałowa – umożliwia rangowanie badanych pod względem stopnia posiadanej cechy jak również stwierdzenie różnic pomiędzy poziomami. W tej skali operuje się równymi jednostkami pomiaru ( równymi interwałami ) np. stopniem, metrem, sekundą przy czym nie zakłada się występowania absolutnego punktu zerowego.

Ø  Stosunkowa ( ilorazowa ) – wymaga przyjęcia wzorca. Punkt zerowy oznacza wartość zerową danej cechy. Rezultat pomiaru określa się na podstawie tego ile razy badana wielkość jest większa od wzorca.

Zasady konstrukcji testów:

1.      Obiektywność - wynik pomiaru nie zależy od osoby prowadzącej pomiary

2.      Rzetelność – ( zgodność powtarzanych pomiarów ) – wyróżnia ją współczynnik 

3.     Korelacji pomiędzy wynikami pomiarów w kolejnych powtórzeniach danego zadania ruchowego

4.      Trafność – występuje zgodność rzeczywiście zmierzonej właściwości z założoną 

5.     Standaryzacji – określa się ujednolicony sposób przeprowadzania testu opisany w instrukcji

6.     Normalizacji – tworzy się układ odniesienia ( np. skalę T, wentylową, wartości unormowanych ), który umożliwia ocenę miejsca badanej osoby w populacji ze względu na posiadaną cechę.

Podział testów ze względu na:

Ø  Rodzaj mierzonej sprawności:

 - testy sprawności ogólnej – badają poziom głównych czynników motoryki człowieka. 

 - testy sprawności specjalnej – służą do pomiaru poziomu rozwoju określonych zdolności motorycznych i umiejętności ruchowych.

     Ø  Strukturę testu:

 - testy kompleksowe – ( syntetyczne ) – obejmują kilka zadań ruchowych ułożonych w określonej kolejności. Mają one uwzględniać wszystkie podstawowe składniki sprawności. Wykonywane są najczęściej w formie toru przeszkód.

 - testy analityczne – każdy z wyróżnionych składników sprawności motorycznej podlega odrębnemu badaniu i ocenie. 

Ø  Sposób i miejsce przeprowadzania testu:

 - testy bez użycia aparatury – np. podniesienie ciężaru, skok w dal, wzwyż, bieg

 - testy aparaturowe – z wykorzystaniem komputerowych stanowisk pomiarowych, np. do badania równowagi, szybkości reagowania motorycznego, dynamometrów, platform tensometrycznych.

Cele przeprowadzania testów sprawności motorycznej:

1.      Ocena poziomu sprawności motorycznej w populacji

2.      Porównanie poziomu sprawności motorycznej różnych grup i pojedynczych osób. 

3.      Rozpoznanie silnych i słabych stron sprawności motorycznej na podstawie profili tej sprawności.

 Przykłady testów sprawności motorycznej ogólnej:

Ø  Europejski Test Sprawności Fizycznej – Eurofit

Ø  Indeks sprawności fizycznej Zuchory

Ø  Test YMCA

Przykłady testów sprawności specjalnej:

Ø  Koszykówka – test Wyżnikiewicz, Ulatowskiego i Kaergera

1. Tworzenie się współczesnych teorii i modeli uczenie się motorycznego

Czabański, systematyzując teorie uczenia się ludzi, jakie formułowano od końca XIX w, jako najstarszą teorię wymienia asocjacjonizm ( funkcja pamięci, utrwalania wrażeń i wyobrażeń przez skojarzenie - asocjację).

Pawłow – wprowadził pojęcie odruchu warunkowego, którego podstawą jest idea wzmocnienia.

Skinner wprowadził pojęcie reakcji sprawczych, co umożliwiło lepsze zrozumienie roli motywacji i determinantów efektywności uczenia się.

Teorie sprawcze – rozwiązywanie problemów, zrozumienie struktury i myślenia

Teorie i modele uczenia się motorycznego:

Ø  asocjatywne – oparte na skojarzeniu – akcentuje się związek w układzie „ bodziec – reakcje”
– ( S-R).

Ø  cybernetyczne – nacisk położono na mechanizmy samokontroli i samoregulacji.

Ø  informatyczne – nacisk kładzie się na procesy odbioru, pojęcie decyzji i zdolności korekty

Ø  adaptacyjne – przystosowawcze – podkreśla się rolę wyższego i niższego poziomu kontroli oraz analogii człowiek – komputer

Ø  ogólno opisowe = podkreśla się rolę generalnych charakterystyk danych umiejętności ruchowych i ukierunkowanie na cele praktyczne.

Teoria profesora uniwersytetu w Los Angeles, Richardda Schmidta: opiera się on na wspólnej wiedzy neurofizjologicznej oraz psychologii behawioralnej, wiedzy biomechanicznej, psychologii eksperymentalnej oraz teorii wychowania fizycznego. Tę syntezę nazywa „ motor control and learning”. Człowieka traktuje Schmidt jako swoisty układ, który poprzez różne narządy odbiorcze otrzymuje i rozpoznaje bodźce, następnie w wyniku analizy wybiera i przetwarza odpowiedź, później ją szczegółowo programuje, aby w końcu wykonać ruch.

W tworzonych teoriach coraz bardziej zacierają się różnice między uczeniem się motorycznym i umysłowym. Wspólne dla wszystkich teorii uczenia się motorycznego jest systemowe ujęcie, w którym obok części wykonawczo – ruchowej, wyróżnia się też podsystemy poznawcze, emocjonalne, integracyjne, interioryzacyjne.

Ogólna tendencja w tworzeniu teorii i rozwoju modeli uczenia się czynności ruchowych wskazuje na odchodzenie od analizy związku „ bodziec-reakcja” i położenia większego nacisku na kwestie adaptacji, komunikacji i kontroli. W różnych teoriach i modelach można znaleźć odmiennie rozłożone akcenty. bodziec - reakcja, wyjście – wejście, wzmocnienie – sprzężenie  zwrotne, to terminy, które odróżniają najczęściej 1 teorię od 2. wraz z rozwojem wiedzy i badań naukowych modele stają się pełniejsze i ułatwiają rozumienie procesów uczenia się i doskonalenia umiejętności ruchowych.

Przykłady ćwiczen motoryki dużej:

• ćwiczenia wyprostne, mające na celu zachowanie i utrzymanie prawidłowej postawy ciała;
• różne rodzaje zabaw rzutnych (piłka, ping- pong, badmington);
• różne rodzaje zabaw skocznych (gra ze skakanką, gra "w klasy");
• ćwiczenia na równoważni o wysokości zapewniającej pełne poczucie bezpieczeństwa;
• zabawy rytmiczne polegające na wyrażaniu ruchem muzyki, zachęcanie do swobodnej ekspresji ruchowej;
• udział w różnego rodzaju zawodach z partnerami o zbliżonych możliwościach ruchowych, z rozwijaniem właściwej motywacji i zapobieganiem negatywnym ocenom rówieśników;
• chodzenie po kładce bez pomocy (na płaskiej przestrzeni położyć deskę-kładkę);
• machanie kijem lub drewnianym kołkiem w celu trafienia nieruchomego przyrządu wiszącego na wysokości ramion;
• chodzenie na obu rękach z trzymanymi w górze nogami dziecka;
• przeciąganie liny trzymanej przez drugą osobę przy użyciu niewielkiej siły;
• wykonywanie skoków, chodzenie nogami po wymyślonej drabinie;
• przeskakiwanie przez powoli kołyszącą się linę,chodzenie z podwiniętymi palcami stóp;
• ćwiczenia tułowia, skłony  i skręty w różnych kierunkach, przód, tył, w prawo, w lewo;
• przejście po kładce z różnymi przedmiotami w ręku;
• zabawy i ćwiczenia kształtujące orientację w schemacie ciała( Pokaż proszę, gdzie masz oczy, gdzie masz uszy a gdzie nos. Gdzie masz ręce, gdzie masz nogi, gdzie na głowie rośnie włos- mówimy coraz szybciej, dziecko wskazuje odpowiednio oczy, uszy...)
• zwijanie palcami stóp (apaszek, kocyków);
• zabawy na czworaka z pokonywaniem przeszkód;
• zabawy z piłką- toczenie piłki po podłodze przez dwoje dzieci, strzelanie do bramki, podrzuty piłki do góry, chwyt rękami w leżeniu na podłodze, dmuchanie w parach na piłkę;

Przykłady ćwiczen motoryki małej:

• swobodne bazgranie na dużych arkuszach papieru, flamastrami, kredkami świecowymi, pastelami
• nawlekanie koralików, przewlekanie sznurków, tasiemek, sznurowadeł przez różne rzeczy i otwory
• wieszanie ubranek dla lalek na sznurku i przyczepianie ich klamerkami do bielizny
• zamalowywanie obrazków w książeczkach do malowania
• kalkowanie obrazków
• strząsanie wody z palców
• zgniatanie kartki papieru jedną ręką w małą kulkę
• zabawy pacynką
• podbijanie balonika wyłącznie palcami prawej i lewej ręki
• wypuszczanie piłeczki tenisowej z ręki w dół i próby chwytania jej w locie, samymi palcami - zanim odbije się od podłogi
• "rysowanie" palcami w powietrzu określonego przedmiotu
• układanie z elementów geometrycznych postaci ludzkich, zwierząt, domków itp.
• układanie z patyczków, np. płotów.
• ćwiczenia dłoni- wymachy, krążenia, uderzenia, pocierania, otwierania, zamykania
• ściskanie piłeczek
• zwijanie palcami chusteczek, apaszek
• rysowanie patykiem po ziemi
• faliste ruchy ramion - zabawa w przylot i odlot bocianów
• przy wolnym chodzie ruchy rąk jak podczas pływania żabką - zabawa w naukę pływania
• zabawa w pociągi - ruch rąk naśladuje obroty kół
• zabawa w pranie, rozwieszanie bielizny i prasowanie
• zabawa w gotowanie obiadu - naśladowanie wałkowania ciasta, mieszania gęstej zupy, kręcenia kranem, ubijania piany
• zabawy pacynką
• przyszywanie guzików
• szycie prostymi ściegami

Motoryka duża i mała

Ruch jest naturalną potrzebą każdego dziecka w wieku przedszkolnym. Stanowi on istotny czynnik w jego rozwoju fizycznym. Dziecko w tym wieku nie może długo skoncentrować się na jednej czynności, co powoduje konieczność częstych zmian zabaw ruchowych i ćwiczeń gimnastycznych.

Prezentowane ćwiczenia z zakresu motoryki małej i dużej mają na celu doskonalenie poszczególnych czynności ruchowych u dzieci, nabywanie przez nich zręczności, wyrabianie szybkości, zwinności i wytrzymałości.

Bardzo istotne są zabawy w parach, co pozwala na rozwijanie inwencji twórczej u dzieci, daje możliwość samowyrażenia najpierw siebie, potem sprawdzenia własnych możliwości i porównania ich z możliwościami innych dzieci. 

Ważne jest, aby po intensywnych ćwiczeniach gimnastycznych i ruchowych znalazło się miejsce na rozluźnienie mięśni, relaksację organizmu, uspokojenie i wyciszenie nagromadzonych emocji.

Należy zaznaczyć, że zaburzenia motoryki małej i dużej często występują u dzieci dyslektycznych często w połączeniu z zaburzeniami innych funkcji m.in.:

• percepcji wzrokowej,
• percepcji słuchowej,
• funkcji językowych,
• integracji w/w procesów,
• pamięci słuchowej, wzrokowej, ruchowej,
• lateralizacji,
• orientacji w schemacie ciała, kierunkach i przestrzeni (J. Mickiewicz, 1996).

 Głośne czytanie odbywa się dzięki ruchom gałek ocznych oraz uruchomieniu organów mowy. Zaburzenia w rozwoju motorycznym przejawiają się mniejszą precyzją ruchów i wolniejszym ich tempem. Chodzi tu zarówno o motorykę dużą, tj. zaburzenia koordynacji dużych grup mięśniowych, jak również o zaburzenia motoryki małej, tj. rozwoju manualnego. Tak więc zaburzony rozwój funkcji analizatora kinestetyczno-ruchowego w znacznym stopniu wpływa na obniżenie sprawności manualnej.

Przejawy obniżenia sprawności manualnej w pisaniu to (Sobolewska 1989):

• zbyt wolne tempo wykonywanych czynności,
• mała precyzja ruchów dłoni i palców,
• słaby poziom graficzny pisma,

Analiza pisma wykazać może następujące charakterystyczne objawy:

• kształty liter uproszczone, mogą przypominać druk, scalanie liter w "zbitkę", litery nie dokończone w kształcie,
• zmiana wielkości i nachylenia liter,
• litery krzywe i niekształtne,
• brak wiązania liter,
• litery drżące, o niepewnej linii,
• za duże lub za małe odstępy liter w wyrazach lub między wyrazami,
• opuszczanie linijek, przekraczanie lub nie dociąganie do nich.

Dzieci o obniżonej sprawności manualnej napotykają szczególne trudności podczas przepisywania tekstu lub pisania ze słuchu. Z uwagi na wolne tempo pracy, nie nadążają za innymi dziećmi, co może często powodować u nich zaburzenia o charakterze emocjonalno-motywacyjnym (poczucie niższej wartości, brak chęci do nauki z powodu braku sukcesów, drażliwość), stanowiące podstawę do powstawania różnych trudności wychowawczych. Motoryka duża odnosi się do zręczności ruchowej całego ciała.

Objawy szczególnej niezręczności są następujące:

• opóźnienia w rozwoju ruchowym w okresie niemowlęcym i poniemowlęcym oraz mała aktywność ruchowa;
• ogólna niezręczność ruchowa i mała wyćwiczalność w zakresie dużych ruchów, związana z zakłóceniami napięcia mięśniowego (napięcie nadmierne lub za małe);
• brak koordynacji ruchów przy współdziałaniu różnych grup mięśniowych, dający wrażenie ogólnej niezręczności;
• osiąganie z opóźnieniem, w porównaniu z rówieśnikami, różnych umiejętności ruchowych w czynnościach codziennych, zabawowych i sportowych;
• ogólne spowolnienie ruchowe;
• unikanie zabaw ruchowych;
• zakłócenie koordynacji wzrokowo- ruchowej w zabawach i zadaniach, w których ruch odbywa się pod kontrolą  wzroku (rzut piłką, gra w klasy).

 

 

 

zabawy ruchowe

http://www.youtube.com/watch?v=l9x32MWtn3s

ROZWÓJ DZIAŁALNOŚCI DZIECKA

ROZWÓJ DZIAŁALNOŚCI DZIECKA
Zabawa jest jednym z ważnych przejawów aktywności dziecka. Ponieważ aktywność ma charakter złożony: składa się na nią wiele różnorodnych czynności i działań, uważamy ją za jeden z głównych rodzajów działalności człowieka, odgrywających istotną rolę w różnych okresach jego życia, a przede wszystkim w dzieciństwie. Dla dziecka do momentu rozpoczęcia nauki w szkole zabawa stanowi podstawowy rodzaj działalności (M.Przetacznik-Gierowska, G.Makiełło-Jarża, 1992, s.207).
W trzeciej fazie wieku przedszkolnego niektóre formy nauki i pracy zostają wyodrębnione w postaci czynności specyficznych. Dziecko na przykład pełni dyżury w swojej grupie, pomaga matce w zajęciach przy gospodarstwie domowym, uczy się na pamięć wierszyka z okazji imienin lub innych uroczystości czy też ćwiczy odwzorowywanie „szlaczków” lub „literek”.
Wraz z wiekiem obserwuje się u dziecka zmianę postawy wobec własnych czynności, ich przebiegu i efektu, niezależnie nawet od charakteru tych czynności. Dziecko traktuje, to co robi, coraz bardziej na serio, z poczuciem odpowiedzialności za swoje „dzieło” (M.Żebrowska, 1986, s.425).
Zabawa dziecka przybiera w wieku przedszkolnym różnorakie
i bogate formy. Staje się czynnością bardziej samodzielną i twórczą w stosunku do zabawy małego dziecka. Najbardziej typowymi dla tego okresu są zabawy: tematyczne, konstrukcyjne, ruchowe, dydaktyczne, badawcze.
Rysowanie, malowanie, lepienie z gliny lub plasteliny i inne formy zajęć manipulacyjno – konstrukcyjnych, wykonywanych przez dzieci w wieku przedszkolnym, są to czynności, które można zaliczyć do zabaw dziecięcych ponieważ podejmowane są one dla przyjemności, a w ich wyniku powstają wytwory nie posiadające wartości ekonomicznej i użytkowej (tamże, s.433).
Dzieci w wieku 6 lat wkraczają w stadium wzbogaconego
i udoskonalonego schematu rysunku. Ich wytwory nie są jeszcze kopią przedmiotów, lecz sposób rysowania jest odmienny, formy graficzne bardziej giętkie i płynne, nie tylko zgeometryzowane i „analityczne” (zestawienie całości
z kilku fragmentów i szczegółów), lecz także sylwetkowe. Prawidłowe odtworzenie proporcji sprawia większości dzieci w tym wieku nadal duże trudności; na pierwszy plan w rysunku wysuwają się w dalszym ciągu szczegóły ważne z punktu widzenia ich przeżyć. Dzieci w tym wieku odtwarzają chętnie nie tylko pojedyncze postacie i rzeczy, lecz także całe sceny i zdarzenia (M.Przetacznik-Gierowska, G.Makiełło-Jarża, 1992, s.228).
W wieku 6 lat wzbogaca się tematyka ulepianek dzieci. Wzrasta liczba wytworów przedstawiających postacie ludzi i zwierząt. Dzieci odtwarzają już coraz więcej tematów złożonych, za pomocą kilku elementów obrazują jakąś scenę, akcję. Ulepianki dzieci w starszych grupach przedszkolnych są też w pełni trójwymiarowe (M.Żebrowska, 1986, s.438).

Co to jest motoryczność?

Co to jest  motoryczność – jak się przejawia?

                    

   Według M.Demela, motoryka – jest to całokształt czynności ruchowych człowieka, inaczej sfera ruchowej aktywności, to wszystko, co dotyczy poruszania się człowieka w przestrzeni na skutek zmian położenia ciała lub poszczególnych jego części względem siebie.

   Według Z. Gilewicza – motoryczność stanowi całokształt możliwości ruchowych człowieka w znaczeniu ilościowym i jakościowym, oraz jako taka obejmuje – formy, cechy, treści i idei życia ruchowego.Wyróżnił on           w obrębie motoryczności : sprawność fizyczną, uzdolnienia ruchowe, sprawność ruchową.

   J. Raczek uważa, że na motoryczność człowieka składają się ; sprawność motoryczna i umiejętności.

   J. Szopa twierdzi, że motoryka człowieka jest sumą możliwości ruchowych i przejawów działalności człowieka i wyróżnia w tym zakresie predyspozycje, zdolności i uzdolnienia jako wewnętrzne czynniki potrzebne do rozwoju czynności człowieka.

     Rozwój motoryczny dziecka, wyraża się w tym, że wraz z wzrastaniem, różnicowaniem i dojrzewaniem jego narządów i układów pojawiają się ruchy nowe, dziecko uczy się złożonych czynności, jego motoryczne zachowanie jest coraz bardziej celowe i inteligentne. Rozwój ruchów dziecka jest tylko zewnętrznym wyrazem złożonych procesów i mechanizmów powiązanych z nowymi funkcjami organizmu i zmieniających się w ontogenezie.

     Ruchów, którymi człowiek dysponuje jest ogromna liczba. W zależności od celu, jakiemu one służą, oraz od ich treści można mówić o różnorodnych rodzajach motoryczności. Wyróżnia się :

1. Motoryczność produkcyjna / czynności i działania, których głównym celem jest wytwarzanie dóbr materialnych i wiąże się z pojęciem pracy/.
2. Motoryczność sportowa / ruchy zabawowe i sportowe – podnoszące sprawność fizyczną człowieka, wzmacniające jego zdrowie, pobudzające rozwój/.
3. Motoryczność wyrazowa     / obejmuje gesty, mimikę, pozy, taniec i służy do porozumiewania się między ludźmi tam, gdzie zawodzi język słów/.
4. Motoryczność samoobsługowa / jedzenie, mycie, ubieranie się/.

Rozwój motoryczny dziecka w wieku przedszkolnym

http://www.mmp.fio.org.pl/index.php?option=com_content&task=view&id=100&Itemid=69

  Poznanie tempa rozwoju zdolności motorycznych jest warunkiem racjonalnych działań zmierzających do umożliwienia sterowania kształtowaniem sprawności

Przebieg rozwoju poszczególnych zdolności motorycznych jest inny dla każdej z osobna. Uwarunkowane są one rozwojem fizycznym oraz rozwojem i formowaniem się tych układów i narządów, które odpowiedzialne są za ich przejawianie się w ruchu.

   Każdy okres dzieciństwa, charakteryzuje się swoistym zachowaniem w poszczególnych umiejętnościach ruchowych. Istnieją w tym zakresie oznaczone normy, według których wytyczyć można fazy rozwojowe, a także przydzielić danego osobnika do grupy rozwiniętych normalnie, wyprzedzających swych rówieśników lub opóźnionych dzieci.  

Rozwój człowieka został podzielony przez psychologów na poszczególne okresy:

1.  wiek niemowlęcy od urodzenia do 1 roku życia;

2.  wiek poniemowlęcy od 1 do 3 roku życia;

3.  wiek przedszkolny od 3 do 6 roku życia;

      4.  młodszy wiek szkolny od 7 do 12 roku życia;

    Rozwój ruchowy dziecka w wieku przedszkolnym jest mniej gwałtowny i szybki niż w poprzednich okresach życia i cechuje go względna harmonijność.

Dziecko doskonali swe ruchy postawno-lokomocyjne i ruchy warunkujące sprawne wykonywanie czynności na przedmiotach. Do podstawowych sprawności ruchowych wywodzących się z ruchów swobodnych i postawno-lokomocyjnych należą takie czynności motoryczne jak: chód, bieg, skoki, wspinanie się i inne formy przystosowania się do warunków terenu, wyrażające się w pokonywaniu różnych przeszkód: rowów, wzniesień itp. Wraz z wiekiem występuje wzrost wszystkich sprawności, przy czym największy przyrost między 4 a 5 rokiem życia. Oto charakterystyka niektórych przejawów motoryczności dziecięcej wg. S. Moliere.

Dziecko 3 letnie – jest zręczne, chodzi prosto, pewnym krokiem, może stać chwile na jednej nodze, rzuca piłką nie tracąc równowagi, idzie i skacze w takt muzyki, lubi szybko wychodzić i schodzić po schodach, umie rozpiąć guziki, nie potrafi jednak wykonać dwóch prostych czynności naraz.

Dziecko 4 letnie – jest bardzo ruchliwe i żywe, występuje i schodzi po schodach biegiem, jeździ na rowerze , lubi czynności wymagające od niego zachowania równowagi, rzuca dość poprawnie piłką, wykonuje podskoki w takt muzyki.

Dziecko 5 letnie – czyni mniej ruchów gwałtownych, jest zaradne. Umie lepiej posługiwać się rękami (rysować, zapinać guziki, sznurować buty). Nie potrafi jednak np. biec i obserwować równocześnie inne dziecko.

Dziecko 6 letnie –odznacza się dużą ruchliwością i zręcznością. Umie między innymi: odbić piłkę o ziemię i chwycić ją, skakać w dal, zwieszać się i przekręcać na drążku.